Η ανάλυση περιεχομένου είναι μια μέθοδος ελεγχόμενης και συστηματικής περιγραφής και ερμηνείας του προφορικού και του γραπτού λόγου.
Ορισμένες φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ανάλυση εικόνων. Οτιδήποτε έχει λεχθεί ή γραφεί μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης με την ανάλυση περιεχομένου: άρθρα τύπου, διαφημίσεις, υλικό συνεντεύξεων ή μη δομημένων ερωτηματολογίων, πολιτικοί λόγοι, λογοτεχνικά άρθρα κ.α.

Η ανάλυση περιεχομένου μπορεί να βοηθήσει στο πέρασμα από ένα ανοικτό σε ένα κλειστού τύπου ερωτηματολόγιο, καθώς και στο να γίνουν συγκρίσεις ανάμεσα σε διαφορετικά δείγματα.

Χρησιμοποιείται πολύ συχνά και για την ανάλυση του λόγου αλλά και των εικόνων στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και μπορούμε να εξετάσουμε και να αναλύσουμε τα συμβολικά πολιτισμικά προϊόντα. Αυτά μπορεί να είναι μύθοι, τραγούδια, παραμύθια κ.α.

Αποτελεί μια μέθοδο που μπορεί να είναι ποσοτική αλλά και ποιοτική.

Ποιοτική ανάλυση περιεχομένου

Η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου δίνει ιδιαίτερη σημασία στην κατανόηση του νοήματος του υλικού.
Το περιεχόμενο του λόγου δε θεωρείται σταθερό και τυποποιημένο αλλά ως συμπαραγωγή του παραγωγού και του δέκτη.

Βασίζεται περισσότερο στην ερμηνεία του νοήματος εκ μέρους του ερευνητή και λιγότερο στην καταμέτρηση. Αν και κατηγορείται ότι δεν έχει αυστηρή μεθοδολογία έχει μεγαλύτερο βάθος ανάλυσης.
Καθώς η ερμηνευτική δουλειά είναι πιο χρονοβόρα η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου συνήθως αναλύει λιγότερα δεδομένα από την ποσοτική ανάλυση περιεχομένου.
Τα αποτελέσματα δεν αναπαριστώνται αριθμητικά αλλά μπορεί να παρουσιάζονται κομμάτια από κείμενα, συνεντεύξεις ή εικόνες.

Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντική. Αυτή εξασφαλίζεται με την αναστοχαστικότητα και την διαφάνεια στις μεθόδους.

Ποσοτική ανάλυση περιεχομένου

Η ποσοτική ανάλυση περιεχομένου είναι χρήσιμη ώστε να ανακαλύπτει τη διάρθρωση σε υλικό το οποίο είναι πολυπληθές.
Στην περίπτωση αυτή τα αποτελέσματα παρουσιάζονται συνήθως με τη χρήση περιγραφικής στατιστικής.

Η βασική αρχή της ποσοτικής ανάλυσης περιεχομένου είναι η δημιουργία ενός πλαισίου κωδικοποίησης όπου μπορεί να υπαχθεί όλο το υλικό.
Υπάρχουν πολύ τρόποι να κατηγοριοποιήσει κάποιος το υλικό του. Οι κατηγορίες που θα χρησιμοποιηθούν εξαρτώνται από το ερευνητικό ερώτημα που ενδιαφέρει τον ερευνητή.
Η κατασκευή του πλαισίου κωδικοποίησης γίνεται σε ένα μικρό υπό- δείγμα του όλου υλικού, συνήθως στο 10%. Μπορεί ο ερευνητής να χρειαστεί να ξαναδουλέψει το πλαίσιο κωδικοποίησης μέχρι να είναι πλήρως ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα.

Στη συνέχεια ο ερευνητής εφαρμόζει την κωδικοποίηση σε όλο το υλικό του.
Η ανάλυση με την περιγραφική στατιστική μπορεί να περιλαμβάνει συχνότητες όπως σε τι ποσοστό εμφανίζονται άρθρα για το περιβάλλον σε διαφορετικές εφημερίδες κ.α.
Μεγάλη σημασία έχει η αξιοπιστία των δεδομένων ιδιαίτερα στη φάση της κωδικοποίησης. Εδώ θα πρέπει να υπάρχει αξιοπιστία μεταξύ κριτών αλλά και αξιοπιστία διαχρονική.

Η ποιοτική, καθώς και η ποσοτική ανάλυση περιεχομένου μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά.

Φάσεις της ανάλυσης περιεχομένου

Α. Προανάλυση. Η φάση αυτή στοχεύει στην συγκεκριμενοποίηση των υποθέσεων της έρευνα, στη συγκεκριμενοποίηση των στόχων της αλλά και στην επιλογή του υλικού που θα αναλυθεί.

Β. Η φάση της ανάλυσης ή της εκμετάλλευσης του υλικού. Η κωδικοποίηση. Εδώ καθορίζεται το πως θα κατατμηστεί το κείμενο, ποια θα είναι τα στοιχεία που θα ληφθούν υπόψη και ο ορισμός των μονάδων καταγραφής.

Γ. Η δόμηση. Η μέθοδος αυτή ενδιαφέρεται για την εσωτερική λογική και τους κανόνες που διέπουν τις σχέσεις των φαινομένων.